ضرورت وحدت و تفاهم

ضرورت وحدت و تفاهم

آن هنگام که بعثت رسول اکرم صلی الله علیه و آله همچون آذرخشی، کویر ظلمانی جامعه بشری را پرتو افشانی نمود و سرزمین حجاز را مرکز تابش انوار تابناک وحی قرار داد، زنجیرهای اسارت که افکار مردم را در انجماد و تحجر قرار داده بود یکی پس از دیگری از هم گسست و به برکت نور حق و چشمه همیشه جوشان توحید، عداوت و دشمنی رنگ باخت؛ دلها به هم نزدیک شد؛ رحمت و برکت بر انسانها بارید و بالاخره این انقلاب معنوی و تحول ملکوتی با خود، آرامش، امنیت، الفت و حسن تفاهم را به ارمغان آورد.

اساسا تعالیم اسلام به گونه ای است که اتحاد و همبستگی مسلمانان را صرف نظر از تنوع قومی، نژادی، زبانی و فرقه ای ترویج می نماید. خدایی که مؤمنان می پرستند یکی است؛ شعارشان لا اله الا الله است و همه به رسالت محمدی ایمان دارند. تمامی مسلمانان قرآن را کتاب مقدس آسمانی خویش می دانند و آن را برای تقرب به حق و بهره مند شدن از معنویت آیاتش تلاوت می کنند؛ قانون اساسی همه مسلمین در این کتاب مندرج است؛ همه به سوی قبله ای واحد نماز می خوانند؛ بانگ اذان همه یکی است زمان معین آنان برای روزه داری و عبادت، ماه رمضان است؛ آنان روز اول شوال و نیز روز اضحی را عید خویش می شمارند و در ماه ذیحجه با هم در حرم امن الهی اجتماع می کنند تا مراسم حج ابراهیمی را انجام دهند. به ساحت مقدس خاندان نبوی ابراز ارادت می نمایند و احترام ویژه ای برای اهل بیت پیامبر قائل اند.این مواردبخوبی می توانددلها را به یکدیگر پیوند دهد و روح برادری اسلامی که عظمت مسلمانان را به نمایش می گذارد، احیا نماید.⁽¹⁾ 

قرآن کریم و عترت بر وحدت بین مردم تاکید دارند و علمای شیعه و سنی در این راستا تلاشهای وافری نموده اند تا بدفهمیها را از بین ببرند؛ جلو گمانهای نگران کننده و منفی را بگیرند و اجازه ندهند توهمات بی جا و برخی جهالتها چون آفتی مهلک، جامعه اسلامی را به بلای تفرقه دچار سازد و ابهت آنان را از بین ببرد. تاکید بر نقاط مشترک و نزدیک شدن به سرچشمه های اعتقادی، نمونه هایی از این گونه کوششها بوده است.

* اعتصام به رشته الهی
1. قرآن کریم چنگ زدن به ریسمان الهی و الفت میان دلها را نعمتی از جانب خداوند دانسته است:
«واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعداء فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخوانا وکنتم علی شفا حفرة من النار فانقذکم منها کذلک یبین الله لکم آیاته لعلکم تهتدون » ؛ ⁽²⁾ «و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید و به یادآورید نعمتهایی را که خدا برای شما فرو فرستاد که چگونه دشمن یکدیگر بودید و خداوند بین قلبهای شما لفت برقرار کرد و به نعمت او همه با هم برادر شدید و به یادآورید که در لبه پرتگاه آتش بودید و شما را از آن رهانید. خداوند این گونه نشانه هایش را به شما می نمایاند [و بیان می کند] ، باشد که هدایت شوید. »
قرآن کریم در این آیه از دو جامعه متضاد سخن به میان آورده است: یکی تفرقه توام با خصومت که در عصر جاهلیت ظهور داشته است و دیگری وحدت و برادری که با پذیرش اسلام در میان همان مردم پیدا شد.
قرآن کریم برای اینکه آثار لطف الهی و نقش تعیین کننده آن را در پیدایش چنین تحول روحی و درونی، گوشزد کند، آنها را به یادآوری و مقایسه بین این دو وضع دعوت می کند. 

2. خداوند متعال پیامبران را برانگیخت تا با تعالیم توحیدی خود و دعوت مردم به برپایی دین الهی به وحدت و تفاهم روی آورند و از پراکندگی و تفرقه در دین بپرهیزند که این دستوری الهی است. قرآن کریم می فرماید:
«شرع لکم من الدین ما وصی به نوحا والذی اوحینا الیک وما وصینا به ابراهیم وموسی وعیسی ان اقیموا الدین ولا تتفرقوا فیه » ؛ ⁽³⁾ «آیینی را که خداوند برای شما [مسلمانان] مقرر فرمود، همان است که به نوح سفارش کرد و همان که به تو [ای پیامبر] وحی شد. و آنچه به ابراهیم، موسی و عیسی وصیت نمود که دین خدا را [همه با هم] برپا دارید و در آن اختلاف و پراکندگی نداشته باشید. » 

3. حضرت علی علیه السلام در آخرین وصیتش خطاب به فرزندانش می فرماید: «اوصیک یا حسن وجمیع ولدی واهلی ومن یبلغه کتابی بتقوی الله ربکم ولا تموتن الا وانتم مسلمون واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا؛ وصیت می کنم تو را ای حسن و تمام فرزندان و خویشانم را و هر که پیام من به او می رسد، به تقوای خدا که پروردگار شماست و اینکه نمیرید، مگر در حالی که مسلمان باشید. و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و متفرق نشوید. » 

4. امام خمینی قدس سره پیام آور راستین مکتب قرآن در عصر کنونی نیز در این باره فرموده اند:
«اسلام دستور داده و فرموده است: «واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا»، همه با هم، تمام اقشار با هم، اعتصام به حبل الله، با توجه به خدای بزرگ همه باید پیش برویم. تخلف از این دستور الهی جرم است؛ گناه است. دستور اسلام است که همه باید معتصم به حبل الله باشیم. » ⁽⁴⁾

و در جای دیگر توصیه نموده اند: «ملتها و دولتها اگر بخواهند به پیروزی و هدفهای اسلامی به تمام ابعادش که سعادت بشر ست برسند، باید اعتصام به حبل الله کنند؛ از اختلافات و تفرقه بپرهیزند و فرمان حق تعالی را... اطاعت نمایند. » ⁽⁵⁾
حضرت امام، اتحاد مسلمانان را برکت می داند و می فرماید:
«این یک برکت بزرگی است که ما را و همه برادران اهل تسنن و تشیع را یکجا جمع کرده و همه مان برای اسلام می خواهیم کوشش کنیم. » ⁽⁶⁾

5. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرموده اند:
«من فارق جماعة المسلمین فقد خلع ربقة الاسلام من عنقه. قیل: یا رسول الله، وما جماعة المسلمین؟ قال: جماعة اهل الحق وان قلوا؛ ⁽⁷⁾ هر کس از اجتماع مسلمانان دوری کند، ریسمان اسلام را از گردن خود باز نموده است. گفته شد: ای فرستاده خداوند! مراد از جماعت مسلمین چیست؟ فرمودند: حق گرایان؛ هرچند در اقلیت باشند. » 

6. نیز آن خاتم رسولان فرموده اند:
«ثلاث لا یغل علیهن قلب امرئ مسلم: اخلاص العمل لله والنصیحة لائمة المسلمین واللزوم لجماعتهم؛ ⁽⁸⁾ سه چیز است که هرگز دل مسلمان در مورد آنها خیانت نمی کند: خالص کردن عمل برای خدا و خیرخواهی برای پیشوایان مسلمان و همراهی و لازمت باجماعت مسلمین. »

7. حضرت علی علیه السلام فرمودند:
«والزموا السواد الاعظم فان ید الله مع الجماعة وایاکم والفرقة فان الشاذ من الناس للشیطان کما ان الشاذ من الغنم للذئب؛ ⁽⁹⁾ با سواد اعظم [بزرگ ترین اجتماعات] باشید که دست خدا با این جمعیت است [البته مراد جمعیت حق است] و از پراکندگی بپرهیزید؛ زیرا کسی که از جمعیت مسلمانان کنار می رود بهره شیطان است؛ آن گونه که گوسفند تنها [و جدای از گله اش] گرفتار گرگ می شود. » 

8. سیره و روش حضرت علی علیه السلام نیز در این عرصه برای پیروان آن حضرت مهم ترین فراخوانی برای اتحاد و تفاهم است. آن حضرت گرچه منصوب از جانب خداوند و جانشین بلافصل رسول اکرم صلی الله علیه و آله و دارای ولایت مطلقه الهی بود و از این روی برای دست یازیدن به حق مسلم خویش از هیچ کوششی فروگذار نکرد و از همه قدرت و موقعیت و امکانات خود بهره برد تا اصل امامت در مدار اصلی اش قرار گیرد و امت واحده پیامبر از سیر مذکور دچار انحراف نشوند؛ ولی در برابر تزویرگران داخلی و غاصبان حقش قیام نکرد و دست به قبضه شمشیر نبرد و به رغم آن همه بی مهری و ظلم و ستم و ناجوانمردی نسبت به حضرت زهرا علیها السلام سکوت اختیار کرد. با آنکه این وضع برایش بسیار، بسیار تلخ و شکننده بود؛ چنانچه در خطبه شقشقیه به این موضوع اشاره دارند. صبر تلخ و سکوت طاقت سوز امام علی علیه السلام به دلیل مصلحتی برتر بود و آن نگهداری میراث رسول خدا صلی الله علیه و آله و حفظ اتحاد مسلمین و جلوگیری از تفرقه بین امت اسلامی بود. ⁽¹⁰⁾

---

پی نوشت:

1) ر. ک: یادداشتهای شهید مطهری، ج اول، ص 217 - 202.
2) آل عمران/103.
3) شورا/13.
4) صحیفه نور، ج 6، ص 89.
5) در جستجوی راه از کلام امام، دفتر 15، ص 152.
6) همان، ص 121.
7) امالی شیخ صدوق، ص 297.
8) کافی، ج اول، ص 403.
9) نهج البلاغه، خطبه 127، فراز دوم.
10) نهج البلاغه، نامه 62.