آداب و رسوم محرم در استان خوزستان

 آداب و رسوم محرم در استان خوزستان

مردم خوزستان نیز همچون سایر شیعیان جهان در ایام محرم سیاه‌پوش شده و عزاداری می‌کنند، دل‌های مومنین در این ایام به یاد مظلومیت امام حسین (ع) و یارانش خونین است، به یاد بزرگانی که با فدا کردن خود و خانواده‌شان درس ایثار و فداکاری داده و پیروزی حق بر شمشیر را تا ابد جاودانه کردند.

استان خوزستان به واسطه داشتن قومیت‌های مختلف و فرهنگ‌های متنوع، به گونه‌های متفاوتی عزاداری می‌کنند، محافل روضه، نوحه‌خوانی و مقتل‌خوانی ویژه هر روز از مراسمی است که در خانه، مساجد و حسینیه‌ها در همه شهرهای استان برگزار می‌شود، اما سیاه‌پوش شدن دیوارها و حضور زن و مرد و پیر و جوان که به همراه یکدیگر در تکایا و روضه‌ها شرکت می‌کنند از آدابی است که در همه استان جاری است.

اهواز

در اهواز رسم است که در ایام محرم حاجتمندان سفره حضرت ابوالفضل(ع) و سفره حضرت رقیه(س) را با توسل به باب‌الحوائج برای استجابت دعا و شفای بیماران می‌اندازند، بر سر این سفره آش و شله زرد، نان و پنیر و شیرینی گذاشته و در پایان قرائت دعا، نیایش و روضه، خوردنی‌ها را به همراه پارچه‌های سبز تبرک شده میان مهمان‌های سفره تقسیم می‌کنند.

شب هشتم ماه محرم نیز مراسم سینی حضرت قاسم(ع) برگزار می‌کنند، پارچه سبز روی آن می‌کشند و آجیل مشکل گشا، شمع، گلاب، حنا، شیرینی و میوه را در سینی می‌گذارند، سینی را روی سر گذاشته و عزاداری می‌کنند، هرکس حاجتی داشته باشد نذر می‌کند که در صورت روای حاجتش سال آینده یک سینی آماده کند.

در این ایام خانه‌هایی که روضه دارند با نصب یک پرچم سیاه یا سبز در بالای خانه خود و باز گذاشتن در منزل، برای دعوت از عزاداران اعلام آمادگی می‌کنند، در خیابان‌ها نیز با برپایی خیمه‌های رنگی و سیاه یاد عاشورا را گرامی می‌دارند.

در برخی از شهرهای خوزستان مانند شادگان، خرمشهر و دشت آزادگان، مردم از چند روز قبل از رسیدن ماه محرم خود را آماده می‌کنند، به دیوارها پارچه سیاه نصب کرده و سنج و دمام‌ زدن را تمرین می‌کنند.

دزفول
در دزفول نیز از روز اول محرم مردم کوچه‌ها و خیابان‌ها را با پارچه‌های سیاه می‌پوشانند و در مکان‌های مناسب تکیه برای عزاداری برپا می‌کنند، بعضی از مردم تکایا را یادآور خیمه‌ها و چادرهای اصحاب امام حسین(ع) در کربلا می‌دانند، در بین این تکیه‌ها، تکیه‌هایی که مخصوص کودکان و نوجوانان است ویژگی و شکوه خاصی دارد.

در این شهر برگزاری مراسم تاسوعا و عاشورا بر اساس یک سنت کهن مخصوص عزاداری قسمت‌هایی از شهر است، به لحاظ اختلافاتی که در خصوص دو منطقه به نام حیدرخانه و نعمت‌خانه بوده در حدود 50 سال پیش مسیر عزاداری به این صورت تعیین شده که دسته‌های مناطق نعمت‌خانه که به صحرا بدر مغربی و مشرقی معروف هستند، عصر تاسوعا به سمت محلات حیدرخانه حرکت کرده و در مسیر توسط اهالی و ساکنان این محلات مورد پذیرایی قرار می‌گیرند.

روز عاشورا (صبح عاشورا) همه هیئت‌های عزادار به منطقه امامزاده رودبند رفته و عزاداری می‌کنند، در عصر عاشورا نیز دسته‌های عزادار قسمت حیدرخانه به سمت محلات نعمت‌خانه یا صحرا بدر رفته و از سوی اهالی آن محلات با نذورات و ذبح گوسفند پذیرایی می‌شوند.

مسیرهای قبل این سنت دیرینه جوابگوی حرکت سیل مشتاقان نبوده و به صورت عمده در بافت قدیم دزفول هستند که دارای مسیر و عبوری‌های تنگ هستند و تاکنون در بسیاری از نقاط، فضاهایی به این مسیرها افزوده شده تا از تنگی مسیرها و مشکل حرکت مسیرها کاسته شود تا این سنت حفظ شود، مردم شهرستان دزفول در تابستان ضمن آب‌پاشی در خیابان‌ها و خنک کردن آنها با شربت، هندوانه و بستنی از عزادارن پذیرایی و در زمستان به آنها شیر گرم می‌دهند.

بهبهان
در میان مردم مذهبی بهبهان نیز عزاداری ایام محرم به عنوان یک سنت دیرینه حفظ شده است، در این ایام هر یک از افرادی که نذر دارند در دو هفته اول ماه محرم تهیه و میان عزادارن توزیع می‌کنند، دسته‌های عزاداری نیز در حرم امامزاده‌ها عزاداری می‌کنند.

حلوای قالبی، کتلی بقل، شربت آبلیمو و بلبلِ دستی (نوعی نان که گاهی شیرین و گاهی ساده از آرد گندم و به صورت دایره‌ای و گرد تهیه می‌شود و پس از چرب کردن با روغن حیوانی آن را توزیع می‌کنند) از قدیمی‌ترین نذورات مردم بهبهان است.

شوشتر

در شوشتر، رامهرمز و برخی دیگر از شهرهای شمالی استان خوزستان با برگزاری شبیه‌خوانی، ایام عزاداری را گرامی می‌دارند، بر تن کودکان لباس سبز می‌پوشانند و نوزادان را در گهواره‌هایی که به یاد حضرت علی‌اصغر(ع) با پارچه‌های سبز رنگ پوشانده شده، می‌گذارند، علم بلند می‌کنند و عزاداران به همراه دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی به سوی زیارتگاه‌های شهر حرکت می‌کنند تا در نماز جماعت شرکت کنند.

در شهرستان شوشتر عزاداران هر روز به یکی از زیارتگاه‌ها می‌روند و این مراسم به صورت آداب و رسوم ثابتی درآمده‌اند، به طور مثال در روز ششم محرم دسته‌های عزاداری به سمت مقام صاحب‌الزمان(عج) رهسپار شده و در این بارگاه متبرک، سوگواری و عزاداری می‌کنند، در روز هفتم به مقام سیدمحمد گلابی رفته و برای حضرت قاسم(ع) و شیخ شوشتری که در این محل مدفون شده، به عزاداری می‌پردازند.

در هشتمین روز، مقام حضرت عباس(ع)، مقصد و ماوای عزاداران و دسته‌های زنجیرزنی است، در روز نهم محرم عزاداران در قالب دسته‌ها و گروه‌های زنجیرزنی، سینه‌زنی و عزادار به سمت بقعه ابن مالک انصاری رفته و در این مکان برای حضرت علی اکبر(ع) عزاداری می‌کنند، در روز عاشورا مقصد حرکت هیئت‌های عزاداری شوشتر، بقعه امامزاده عبدالله و عزاداری در آن محل برای امام حسین(ع) و شهدای دشت کربلاست.

در این روزها جریان‌های عاشورا با شبیه‌خوانی و تعزیه به نمایش گذاشته می‌شود، حتی در مواردی که محرم در تابستان است شبیه‌خوان‌ها لباس‌های خود را بر تن کرده و گرما را به عشق مولایشان حسین (ع) تاب می‌آورند تا یاد و خاطره آن واقعه را زنده کنند.

*محرم ماهی است که در آن اسلام ناب محمدی(ص) از حنجره ایرانیان به صدا درآمد و ندای اسلام خواهی آنان سراسر جهان را فراگرفت، محرم ماه ارزش‌های والای انسانی، ماهی که درس ایثار و فداکاری را در مدرسه عشق‌ورزی یاد داد و معلم بزرگ آن امر به معروف و نهی از منکر را به صورت عملی و ایثار جان و مال خود به ما آموخت، مکتب بزرگ انسان‌ساز عاشورا درس‌های فراوانی دارد که اگر در آن تفکر کنیم به سعادت خود نزدیک شده و شاهد شکوفایی وحدت و همدلی خواهیم بود. حماسه‌سازان عاشورا به ما آموختند که واحد باشیم و با همدلی ریشه‌های ستم را بر چینیم، پایه‌های ظلم را فرونشانیم و به اعتلای واقعی دست یابیم، درسی که باید تکرار شود تا فراموش نشود.